Szczelina odbytu objawia się ostrym, piekącym bólem podczas defekacji. Często odczuwanym jakby szkło przechodziło przez odbyt. Ból utrzymuje się przez kilka godzin po oddaniu stolca. Dodatkowo pojawia się krwawienie z odbytu.
Co prawda, szczelina odbytu może zagoić się samoistnie, jednak dzieje się tak tylko w ok. 5% przypadków. Dlatego nie warto czekać, ponieważ komplikacje z niezagojonej szczeliny są bardzo poważne. Lepiej zawczasu reagować niż doprowadzić do poważniejszego stanu.. Jeśli ból podczas defekacji utrzymuje się ponad 6 tygodni, wówczas określamy ten stan przewlekłą szczeliną odbytu. Z praktycznego punktu widzenia, dolegliwości i problemy zaczynają się nawarstwiać.
Powikłania chronicznej szczeliny odbytu
Nieprawidłowe lub zaniedbane leczenie szczeliny odbytu może prowadzić do powikłań. Pojawić mogą się: ropnie, przetoki, zwężenia kanału odbytu, blizny wywołujące ból, a także dolegliwości typowo występujące po operacjach: problemy z trzymaniem gazów, stolca, brudzeniem bielizny, bólami współżycia, ogólnie występującym bólem w okolicy odbytu i kości ogonowej.
Przetoki są to rany powstające na granicy narządów. Może powstać np. przetoka do pochwy. Wówczas do pochwy może dochodzić stolec lub ropa zgromadzona w ropniu czy przetoce.
WAŻNA ZASADA! Pierwszym krokiem w leczeniu szczeliny odbytu powinno być leczenie zachowawcze, a nie operacyjne.
Przyczyny szczeliny odbytu
Szczelina odbytu może być wynikiem dysbiozy jelitowej, wzmożonego napięcia mięśniowego, zakażenia bakteryjnego, wirusowego lub stanów zapalnych. Powstaje najczęściej u osób:
- zestresowanych,
- mających alergię na mleko i produkty mleczne,
- kolarzy i rowerzystów,
- mających siedzący tryb życia,
- z zaburzeniem flory bakteryjnej jelit (objawem jest twardy lub biegunkowy stolec, wzdęcia, zaparcia, bóle brzucha),
- mających niezdrową, wysokoprzetworzoną, fastfoodową dietę (czego efektem jest twardy lub biegunkowy stolec),
- u chorych na schorzenia autoimmunologiczne (często towarzyszy chorobie Leśniewskiego-Crohna, białaczce, chorobie Bowena, Pageta) kobiet po porodach,
- uprawiających seks analny.
Szczelina odbytu a nowotwory
W przypadku szczeliny odbytu, może być ona mylona z mięsakiem szpikowym lub rakiem płaskokomórkowym odbytu oraz nowotworem brzegu odbytu. Warto o tym pamiętać na etapie diagnozy.
Zapobieganie i leczenie szczeliny odbytu
Podobnie jak przy wielu schorzeniach, nie ma jednego czynnika powstawania szczeliny odbytu. Na początek kluczową kwestią jest dotarcie do przyczyny powstawania tej dolegliwości. Wtedy leczenie będzie dużo łatwiejsze i skuteczniejsze.
1. Odpowiednia dieta - ma ogromne znaczenie, bo wpływa na jakość stolca, która jest kluczowa dla leczenia szczeliny odbytu!
Nieprawidłowa dieta powoduje stany zapalne jelit oraz dysbiozę. Efektem tego z jednej strony mogą być zaparcia, twarde stolce, które podczas wydalania kaleczą śluzówkę odbytu. Z drugiej - biegunki, rzadkie stolce, które z kolei drażnią śluzówkę odbytu. W jednym i drugim przypadku pojawia się ból, stan zapalny, który w dalszej perspektywie niszczy śluzówkę, przyczynia się do powstania ran.
Bardzo często pacjenci nie widzą problemu występowania biegunkowych stolców. Tymczasem jest to tak samo poważny problem, jak zaparcia. Prawidłowy stolec nie powinien nawet brudzić odbytu, jest swobodny do wydalenia, a kształtem przypomina grubą kiełbasę. Wiele osób brzydzi się takim opisem, jednak znajomość prawidłowego wyglądu stolca ma znaczenie w diagnozie wielu dolegliwości, więc warto go znać.
Nie wystarczy, że zaczniesz spożywać produkty, które ułatwią wydalanie stolca. Jeśli cierpisz na szczelinę odbytu, powinieneś/powinnaś całkowicie zmienić styl żywienia. W przeciwnym razie szczelina odbytu może nawracać.
Podstawowe zasady żywienia:
- Podczas każdego posiłku jedz dużo surowych warzyw lub po obróbce termicznej.
- Nie zapominaj o nasionach, orzechach i warzywach strączkowych.
- Zrezygnuj zupełnie z cukrów prostych (napoje energetyczne, słodzone, batony, ciasta, ciasteczka), także soków - fruktoza jest cukrem prostym. Cukry proste bardzo drażnią jelito i są prozapalne (wywołują stany zapalne).
- Spożywaj dużo ciepłych posiłków.
- Pij 2-2,5 l najlepiej ciepłej wody.
- Badania dowodzą, że alergia na mleko i produkty mleczne, jak również nietolerancja poszczególnych białek mleka, przyczyniają się do powstawania szczeliny odbytu. Dlatego nie oszukuj się i wyklucz te produkty z diety, jeśli zauważyłeś/zauważyłaś, że Ci nie służą.
- Pozostałe produkty prozapalne poza cukrem i nabiałem, to gluten i jaja. Jeśli występują u Ciebie choroby immunologiczne, skonsultuj się z dietetykiem i ustal dietę eliminacyjną. Wykluczenie powyższych produktów jest kluczową częścią leczenia. Szczelina odbytu towarzyszy często chorobie Leśniewskiego-Crohna.
- Unikaj produktów wysoko przetworzonych - są niezdrowe dla organizmu, przyczyniają się do uszkodzenia naczyń krwionośnych (wówczas poziom homocysteiny we krwi jest powyżej 10 mol/l)
- Spożywanie olejów roślinnych chroni jelita i ułatwia samo wydalanie stolca.
- Posiłki jedz regularnie (co 2,5-3 godz.) i spokojnie, miej na nie czas. Lepiej pogryziesz jedzenie - lepiej je strawisz.
- Dla pracy jelit bardzo ważny jest sen. Tykający w nas zegar biologiczny sam wyznacza pory snu. Najlepiej połóż się spać między godziną 21:00 a 23:00. Podczas snu organizm się regeneruje, lecząc stany zapalne. Jelita mają czas odpoczynku i mogą strawić to, co do nich wpadło w ciągu dnia.
2. Dysbioza jelitowa - zatroszcz się o jelitowych przyjaciół
Jeśli cierpisz na szczelinę odbytu warto zbadać florę bakteryjną jelit - polecamy badanie KyberKompakt Pro. Bardzo często brak zrównoważonej flory bakteryjnej przyczynia się do stanów zapalnych jelit, stawów, pęcherza i innych narządów.
Flora bakteryjna i praca jelit są często zaburzone w chorobach autoimmunologicznych. Dlatego należy szczególną troską otoczyć naszych jelitowych przyjaciół i o nich zadbać. Jelita do regeneracji wymagają wiele czasu. Po odstawieniu produktów prozapalnych (glutenu, nabiału, cukru, drożdży i jaj), wprowadzeniu bogatej, kolorowej diety warzywnoowocowej, odpowiedniej probiotykoterapii i suplementacji, objawy chorobowe przeważnie znikają dość szybko w ciągu 1-3 miesięcy.
Jednak dla ustabilizowania organizmu potrzeba nawet kilku lat. Dlatego leczenie objawowe (miejscowe leczenie rany) jest konieczne, ale jedynie w krótkim okresie czasu. Docelowo w chorobach jelit należy zmienić styl życia. Dopiero wtedy uzyskasz satysfakcjonujące efekty.
ZŁOTA MYŚL! Pamiętaj, że Twoje zdrowie zaczyna się w jelitach.
3. Wzmożone napięcie mięśni - koniecznie idź do fizjoterapuety!
Badania pokazują, że do powstania szczeliny odbytu przyczynia się także zwiększone ciśnienie w kanale odbytu. To z kolei sygnalizuje zwiększone napięcie mięśni dna miednicy. Dodatkowo ból towarzyszący oddawaniu stolca automatycznie wzmaga napięcie mięśni dna miednicy (mięśni otaczających cewkę, pochwę, odbyt). Wzmożone napięcie mięśniowe wywołuje nadmierny ucisk na naczynia krwionośne, co zaburza ukrwienie tkanek wokół odbytu i przyczynia się do pogorszenia ich stanu. Gdy krew gorzej krąży, tkanki są niedokrwione i niedożywione. Zalegają w nich produkty przemiany materii, co wywołuje także stany zapalne. Źle odżywione tkanki ze stanem zapalnym są podatne na uszkodzenia i trudniej przechodzą urazy.
Wszystkie te czynniki powodują, że twardy stolec lub ciężki poród mogą być nieraz czynnikiem wyzwalającym szczelinę odbytu. Pojawia się błędne koło bólu. Nadmiernie napięte tkanki są bolesne. Powstające urazy powodują znów obronne, wzmożone napięcie mięśniowe. I tak w kółko...
Aby przerwać ten krąg trzeba wprowadzić zabiegi fizjoetrapeutyczne, by manualnie rozluźnić nadmiernie napięte mięśnie i dać im szansę na poprawę ukrwienia i gojenia. Co prawda badania pokazują, że podanie leków zwiotczających mięsień “zwieracz wewnętrzny odbytu” wspomaga leczenie szczeliny odbytu, ale nie likwiduje przyczyny powstawania wzmożonego napięcia mięśni dna miednicy.
Wzmożone napięcie mięśni wokół odbytu może być także skutkiem nadmiernie napiętych mięśni wzdłuż kręgosłupa, a nawet urazów odcinka szyjnego (dotyczy to także niewielkich wypadków). Idąc dalej - do nadmiernie napiętych mięśni dna miednicy przyczynia się również nieprawidłowa postawa, sposób siedzenia, wstawania, chodzenia czy nawet biegania.
Dla przykładu: jeśli po bieganiu czy spacerze bolą Cię plecy albo/oraz kręgosłup, oznacza to, że te czynności wykonujesz nieprawidłowo i należy zmienić sposób ich wykonywania, a nie z nich rezygnować. Fizjoterapia szczeliny odbytu obejmuje naukę prawidłowych nawyków dnia codziennego, terapię manualną, naukę relaksacji mięśni dna miednicy ćwiczenia dostosowane do indywidualnych potrzeb.
ZŁOTA MYŚL! Bądź aktywny/aktywna! Jeśli po jakiejś aktywności, bieganiu, spacerze bolą plecy, kręgosłup, oznacza to, że te czynności wykonujesz nieprawidłowo i należy zmienić sposób ich wykonywania, a nie z nich rezygnować.
4. Suplementacja - uzupełnij niedobory witamin, mikro i makroelementów
- witamina C - m.in. wpływa pozytywnie na gojenie tkanek, wzmacnia naczynia krwionośne,
- magnez i potas - m.in. normalizują napięcie mięśniowe, niwelują mimowolne skurcze mięśni,
- witaminy z grupy B - m.in. wyciszają, normalizują układ nerwowy, wpływają pozytywnie na mięśnie gładkie, przyspieszają gojenie ran
- koenzym Q10 - przyspiesza regenerację organizmu, wycisza stany zapalne, przyspiesza gojenie ran,
- zbadaj poziom witaminy D3 i w razie potrzeby suplementuj odpowiednio, by poprawić jej poziom - m.in. jest kluczowa dla ogólnego dobrostanu organizmu, pracy jelit i mięśni.
By suplementacja dała efekt, należy przyjmować duże dawki dobrze przyswajalnych preparatów, np. Mitopharma, Swanson, Solgar, Biocaps, Nowfood.
5. Psychoterapia - walcz z lękiem przed oddaniem stolca, zrezygnuj z tego, co wywołuje silny stres.
Psychosomatyka jest to przeniesienie stanu psychicznego na stan fizyczny. Stres gromadzi się w organizmie. Może nawet zabić. Pacjenci cierpiący na szczelinę odbytu muszą czasami rezygnować z życia zawodowego czy społecznego, ponieważ ból uniemożliwia im swobodne funkcjonowanie. Przewlekły stres powoduje w konsekwencji spadek hormonów stresu i ogromne spowolnienie perystaltyki jelit. Wyczerpanie nadnerczy w związku ze stresem, zaniedbaniem snu, pory snu i ogólnego zdrowego odpoczynku na łonie natury, podczas spacerów w ostateczności doprowadza do stanów depresyjnych i ogólnego wyniszczenia organizmu. Jeśli nie radzisz sobie ze stresem, sytuacjami czy okolicznościami w Twoim życiu, warto skorzystać z pomocy psychologa, psychiatry, przyjaciela, rodziny, księdza, kogoś do kogo masz zaufanie. Po pierwsze daj sobie pomóc i zwolnij w życiu.
6. Stosuj nasiadówki i maści - leczenie miejscowe łagodzi i przyspiesza gojenie
- maść z nitrogliceryną rozszerza naczynia krwionośne - wpływa na poprawę ukrwienia,
- podmywanie się po każdej defekacji,
- polewanie zimną wodą, okłady z lodu - łagodzą ból; masaż lodem działa przeciwbólowo, przeciwzapalnia i przeciwobrzękowo, a po ok. 20 min daje efekt przekrwienny,
- ciepłe kąpiele rozluźniają mięśnie i pobudzają krążenie,
- okłady z aloesu, miodu z oliwą oraz inne naturalne specyfiki,
- lekarz może także przepisać leki działające miejscowo. Warto być w kontakcie z proktologiem nawet po to, by wykluczyć zmiany nowotworowe.
I na koniec - zmieniaj styl życia i umów się do fizjoterapeuty! Pomożemy zmniejszyć napięcie mięśni wokół odbytu, nauczymy Cię dobrych nawyków i dbania o swoje ciało. Zadbamy, aby udało się Ci wyeliminować przyczyny powstawania szczeliny odbytu. Poprawimy Twój komfort życia i codziennych czynności.
Literatura
- A.Kucharczyk, M.Kołodziejczyk: Pułapki zachowawczego leczenia przewlekłej szczeliny odbytu; Nowa Medycyna 4/2017, s. 158-163
- B. Kukliński: Niestabilność Stawu Szyjnego. Przyczyna wielu niezdiagnozowanych chorób. Symptomy Diagnostyka Terapie; Mitopharma
- A.Mulak: Zaparcie oporne na leczenie - jak rozpoznać i leczyć; Gastroenterologia Kliniczna 2018, tom 10, nr 3: 81–92
- J. Daniluk: Przewlekłe zaparcia - niedoceniany problem kliniczny; Varia Medica 2018 tom 2, nr 4, strony 286–296
- www.zdrowiebeztajemnic.pl
