Pojawiły się teorie, które łączą bruksizm ze zwiększoną impulsacją z OUN (ośrodkowy układ nerwowy), a także czynnikami psychogennymi – czyli stresem. Owe teorie stały się najbardziej powszechne i są powtarzane do dziś. Co więcej, kolejne badania wykazały, że u pacjentów z bruksizmem zauważono wyższe poziomy katecholamin (hormonów stresu) w moczu w porównaniu z osobami, u których nie występuje bruksizm. Te odkrycia również wykazują związek między stresem emocjonalnym a bruksizmem.
Przyczyny
Przyczyny występowania bruksizmu pozostają niejasne, najprawdopodobniej związane z zaburzeniami miejscowymi, zmianami w OUN oraz w zakresie neurotransmiterów oraz czynnikami psychicznymi. Mówi się także coraz częściej o tym, że bruksizm jest czynnikiem, który chroni organizm przed stresem oraz przez innymi dysfunkcjami, na przykład obturacyjnym bezdechem sennym.
Bruksizm wiąże się głównie z zaciskaniem zębów, czyli zwiększoną aktywnością mięśni żucia. W trakcie swojego codziennego funkcjonowania ludzie podejmują działania przeciążające narząd żucia. Przykładem może być tutaj nadmierne żucie gumy, obgryzanie długopisów, gryzienie paznokci oraz skórek. Tego typu działania należą do grupy aktywności parafunkcjonalnej, które są szkodliwymi nawykami ruchowymi narządu żucia. Należy pamiętać, że spełniają one również funkcję obronną dla organizmu. Ich głównym celem jest rozładowanie wewnętrznego napięcia, które wynika z doświadczanego przez człowieka stresu. Co więcej, mówi się gryzienie może być powiązane z odczuwaniem przez człowieka nudy, lęku, niepokoju oraz frustracji. Wskazuje się także na występowanie zależności między zaciskaniem zębów a funkcjonowaniem człowieka w sferze poznawczej. Dobrym przykładem może być żucie gumy, które powoduje zwiększenie czujności oraz nakierowanie uwagi na realizowane zadanie oraz poprawia utrzymanie koncentracji przy wykonywaniu rutynowych ruchów. Sportowcy przy maksymalnych wysiłkach także zaciskają zęby, co pozwala im wygenerować więcej siły.
Bruksizm to nie tylko zaciskanie zębów w ciągu dnia. Zdecydowana większość osób z bruksizmem doświadcza tzw. brukzizmu nocnego, czyli zgrzytania zębami i zaciskania zębów podczas snu.
Objawy
Pacjenci z bruksizmem mają charakterystyczne rysy twarzy (kształt zbliżony do kwadratu lub prostokąta), co jest spowodowane nadmiernym obciążaniem funkcjonalnym mięśni żwaczy i związanym z tym przerostem tych mięśni, co daje się zauważyć szczególnie w okolicy dolnych przyczepów mięśnia żwacza, czyli kąta żuchwy.
Początkowe objawy bruksizmu bywają często niezauważone bądź bagatelizowane przez pacjenta. Pacjent zgłasza się na wizytę zazwyczaj dopiero wówczas, gdy pojawia się nieustępujący, dokuczliwy, rozlany ból, który jest trudny do zlokalizowania. Warunkiem prawidłowego leczenia, jest wykrycie parafunkcji oraz uświadomienie pacjentowi faktu jej istnienia.
Do objawów towarzyszących bruksizmowi zalicza się:- objawy ogólnoustrojowe: bóle głowy, szyi, obręczy barkowej, bóle ucha, zaburzenia słuchu i równowagi, bóle pleców, zaburzenia połykania oraz produkcji śliny;
- objawy dotyczące mięśni twarzy i obręczy barkowej: przerost, bolesność przyczepów mięśni żwaczowych, tzw. „kwadratowa twarz”, ból i przerost mięśni skroniowych, wzrost napięcia mięśni obręczy barkowej, szyi i karku;
- objawy spotykane w jamie ustnej: patologiczne starcie zębów, odsłonięcie korzeni zębowych, pęknięcia szkliwa, ubytki niepróchnicowego pochodzenia, anemizacja śluzówki policzków i języka w linii zgryzowej;
- objawy ze strony stawu skroniowo–żuchwowego: trzaski, przeskakiwania, bolesność palpacyjna tej okolicy oraz ograniczona ruchomość.
Bruksizm w liczbach
Często (aż u 86% chorych) konsekwencjami bruksizmu są dolegliwości bólowe, zlokalizowane w obrębie twarzy, mięśni żwaczy, a także szyi, pleców, gardła oraz ramion. Bóle głowy o charakterze napięciowym, bóle w okolicy stawu skroniowo-żuchwowego oraz szumy uszne zgłasza 65% pacjentów. U 50% pacjentów opisywano także obniżenie libido, a u 38% zaburzenia seksualne. Bruksizmowi towarzyszą również nocne wybudzenia odpowiedzialne za wystąpienie u 80% chorych nadmiernej senności w ciągu dnia, a także spowolnienia ruchowego oraz deficytów uwagi. W związku z tym około 55% chorych z bruksizmem odczuwa codzienny dyskomfort. Wśród licznych objawów bruksizmu na uwagę zasługują także zaburzenia mięśniowo-powięziowe. Obecne raporty sugerują także, że bruksizm podczas snu może również powodować pierwotne bóle głowy.
Leczenie
Leczenie bruksizmu jest wielokierunkowe. Ważna jest, aby poprawić warunki zgryzowe oraz wyeliminować nawet najmniejsze nieprawidłowości w obrębie zgryzu na przykład poprzez jego wyrównanie- usunięcie wystających punktów na jednym lub kilku zębach. Nieprawidłowy zgryz można z powodzeniem wyprostować przy użyciu aparatów ortodontycznych, koron lub nowych wypełnień. Powoduje to zmniejszenie napięcia mięśni żwaczy. Stosuje się także twarde szyny zgryzowe oraz płyty nagryzowe, które ograniczają ruchy żuchwy, unieruchamiają zęby przeciwstawne, a także relaksują stawy skroniowo-żuchwowe przez rozluźnienie mięśni.
Dodatkowo warto wprowadzić leczenie behawioralne polegające na kontrolowaniu stresu oraz odruchu zaciskania zębów. Należy zastąpić szkodliwe parafunkcje kontrolowanym rozkontaktowaniem zębów w ciągu dnia, tak często, jak to możliwe. Unikamy żucia gumy dłużej niż przeciętny czas trwania posiłku. Nie podpieramy brody rękami, gdyż zwiększa to kontakty zębowe.
Bardzo dobrze sprawdza się terapia manualna, która jest jedną z metod funkcjonalnego leczenia zaburzeń stawu skroniowo-żuchwowego w przebiegu bruksizmu. Do technik manualnych stosowanych w tym przypadku zalicza się: mobilizację stawową, głęboki masaż poprzeczny, rozluźnianie skóry metodami stretchingu, uogólnione rozluźnianie pozycyjne, poizometryczna relaksacja mięśni oraz autoterapia, której pacjent może nauczyć się w gabinecie fizjoterapeuty.
